Nizamiye Medreseleri ‘ni Kim Kurdu? Ne Zaman ve Nerede Kuruldu?

Puan Ver

Büyük Selçuklu Devleti, sahip olduğu topraklarda İslâm dünyasına hizmet etmek amacıyla birçok eser yaptırmıştır. Bu eserlerden biri de Nizamiye Medreseleri ’dir. O dönemin medreseleri bugünün üniversiteleri yani yükseköğretim kurumlarıdır.

Nizamiye Medreseleri ‘ni Kim Kurdu?

Büyük Selçuklu Devleti’nin ilk medresesi, Tuğrul Bey zamanında Nişabur’da yaptırılmıştır. Selçuklu’nun  sistemli olarak yaptırılan ilk medreseleri ise Alparslan döneminde bizzat onun emriyle Nizamülmülk’e yaptırılmıştır. Devlet eliyle inşa edilen bu medreseler yapımında Nizamülmülk’ün görevlendirilmesinden dolayı günümüze kadar “ Nizamiye Medreseleri ” adıyla gelmiştir.

Nizamiye Medreseleri’nin Kurulma Amacı

  • Sünnî İslâmın korunması ve yayılması. Tuğrul Bey’in veziri Amîdülmülk  Kündürî’ nin mezhep politikalarından dolayı Sünnî İslâm düşüncesi zayıflamıştır. Kündürî’nin, Şafi Eş’arîlerin ilim yapmasını engellemesi gibi faaliyetleri sebebiyle Sünni âlimler ülkeyi terketmiştir. İmam Gazzâli’nin hocası, İmâmül Haremeyn el-Cüveynî bu âlimlerden biridir. Sünnîliğin etkisini kaybetmesiyle bölgede Fatımîler  Şii düşünceyi yaymaya başlamıştır.
  • Sultan Alparslan’ın tahta geçmesi ve Nizamülmülk’ün  vezir tayin edilmesiyle durum değişmiştir. Kendisi de Şafii mezhebinden olan Nizamülmülk’ün, vezir olmasıyla Şafiilerin üzerindeki baskı kalkmış ve alimler yurtlarına dönmeye başlamışlardı.Vezir ,Şii propagandalarına karşı askeri ve siyasi mücadelenin yanı sıra eğitim alanında da mücadele etmeyi hedeflemiştir.
  • Devletin gelişmesi ve güçlenmesi maksadıyla devlet adamı ve bilim adamı yetiştirmek amaçlanmıştır.

Nizamiye Medreseleri Ne Zaman Ve Nerede Kuruldu?

Nizamülmülk’ün medreseleri hayata geçirmesi için Alparslan’ın iznini ve desteğini alması gerekiyordu. İzin alma hususunda Nişabur’da yaşanan olay vezirin işini kolaylaştırmıştır. Alparslan ve Nizamülmülk, Nişabur’da caminin kapısında elbiseleri kötü durumda olan gençleri görürler. Alparslan, Nizamülmülk’e bunların kim olduğunu sorar. Nizamülmülk, “İnsanların en şereflisi olup dünya zevki bulunmayan ilim talipleridir.” cevabını verir. Bunun üzerine Sultan Alparslan, kendilerine bir yurt inşa edilmesini ve maaş bağlanmasını emreder. Bu emir üzerine Nizamülmülk, Alparslan dönemi ve sonrasında Melikşah zamanında devletin çeşitli yerlerinde medreseler inşa ettirmiştir.

İlk medrese 1067 tarihinde Bağdat’ta inşa edilmiştir.Daha sonra İsfahan, Rey, Nişabur, Merv, Belh, Herat, Basra, Musul, Amul(Taberistan)’da Nizamiye medreseleri yaptırılmıştır. Medreseler arasında en büyük ve görkemli olanı Bağdat Nizamiye Medresesi’dir. Medrese hoca ve öğrencilere mahsus odalar, dershaneler, mescid, kütüphane, yatakhane, yemekhane, hamam gibi bölümlerden oluşan bir külliye niteliğindeydi.

Nizamiye Medreseleri Tasviri

Bağdat Nizamiye Medresesi, halka ait bazı evlerin yıkılmasıyla onların yerine yaptırılmıştı. Medreselere Şafii mezhebine mensup hocalar alınmaktaydı. Ebu İshak eş-Şirâzi, Bağdat Nizamiye Medresesi’ne müderris tayin edilmişti. Fakat Şirâzi, açılışa gelirken yolda bir genç ona “halktan gaspedilmiş bir yerde kurulan medresede nasıl ders vereceğini ” sorunca geri dönmüş ve izini kaybettirmiştir. Hal böyle olunca ilk dersi İbni Sabbağ vermiş ve Bağdat Nizamiye Medresesi’nin ilk müderrisi İbni Sabbağ olmuştur. Daha sonra halkın rızası olduğu söylenerek Ebu İshak eş-Şirâzi ikna edilmiş ve İbni Sabbağ yerine müderrisliğe getirilmiştir.
Nişabur Nizâmiye Medresesi’nin müderrisliğine, İmâmül Haremeyn El-Cüveynî tayin edilmiştir. İlerleyen tarihlerde Cüveynî’nin öğrencisi olan İmam Gazzâli, Nişabur Nizâmiye Medresesi’ne müderris tayin edilmiştir.

Nizamiye Medreseleri’nde Öğretimi yapılan İlimler

Nizamiye medreselerinde esas olarak din, hukuk ve dil öğretimi yapılmıştır. Medreselerde, İslâmî ilimler (Kur’an-ı Kerîm, Şâfiî fıkhı ve usulü, Arap dili ve edebiyatı, Fıkıh, Kelâm, Tefsir) ve aklî ilimler (matematik,  geometri, astronomi, tıp, felsefe) öğretilmekteydi. İlk başlarda Felsefe dersi verilmekteydi ancak tepkiler sonucunda müfredattan kaldırılmıştır.

Nizamiye Medreseleri’nin Gelir Kaynakları

Nizâmülmülk medresenin her türlü ihtiyacını karşılamak için vakıflar kurdurmuştur. Medresenin yakınında yaptırdığı çarşı ile birlikte arazi, hamam ve dükkânların gelirlerini müderris ve öğrencilere tahsis ettirmiştir.Vakıfların tesis edilmesiyle öğrencilerin geçim sıkıntısına düşmemeleri ve sadece ilimle meşgul olmaları istenmiştir.

Nizamiye Medreseleri ‘nin Önemi

  • Nizamiye Medreseleri, ilmin yükselmesini sağlamış ve Şii propagandalara karşı Sünni İslâmı ayakta tutmuş, İslâmda birliği sağlamıştır.
  • Nizamiye Medreseleri, model olarak İslam dünyasında ve Avrupa’da kurulan (Oxford, Paris, Salerno) pek çok yükseköğretim kurumuna örnek teşkil etmiştir.
  • Nizamiye medreseleri ile eğitimde fırsat eşitliği sağlanmıştır. Şöyleki bundan önce kurulan medreseler kişiler tarafından, bir devlet adamı veya alim tarafından kurulmuştu. Dolayısı ile ulaştığı kesim ve imkanları kısıtlı idi. Ama Nizamiye medreseleri Devlet eliyle, devlet destekli yapıldığı için daha çok kişiye ulaşılmış ve  maddi imkanı olmayan birçok öğrenci medreselerde eğitim alma imkanı bulmuştur.
  • Devletin ihtiyaç duyduğu dini,askeri vb. alanlarda insanların yetiştirilmesi sağlanmış ve devlet gelişimine büyük ölçüde katkısı olmuştur.
  • Sultan Melikşah dönemine gelindiğinde bu medreselerden birçok alim mezun oluyor. Melikşah özellikle astronomi alanında yetişen âlimlere bir rasathâne kurdurmuştur. Ömer Hayyam’ın da içinde bulunduğu 12 kişiden oluşan heyet, Celâli Takvimi’ni hazırlamıştır.

Kaynakça
Turan Osman,Selçuklular Tarihi ve Türk-islam Medeniyeti 
Özaydın Abdülkerim,TDV. İslam Ansiklopedisi,Nizamiye Medresesi
Piyadeoğlu Cihan,Nizamiye Medreselerinin Kuruluşu Ve Önemi

  • Koçi Bey Risalesinde Liyakat Özellikleri: İlim, Âlim, Adalet
    Koçi Bey risalesinde liyakat: Her ilmin kendine has faydaları vardır. Fizik; kimya, biyoloji, matematik gibi fennî ilimler, insana iyi bir meslek edindirdiği gibi sosyal bilimler de insana şahsiyet ve şuur…
  • Belçika’nın Kongo Katliamları: Tarihin Kara Lekesi
    Belçika’nın Kongo katliamları, milyonlarca masum insanın hayatını kaybettiği tarihin en büyük soykırımlarından biridir. Bu makalede, 2. Leopold’un karanlık dönemine derinlemesine bir bakış atıyoruz. Kongo’nun kara toprakları, Belçika’nın sömürge tarihinin en…
  • Antik Mısırlı Takabuti Bıçaklanarak Öldürülmüş
    Antik Mısır’ın gizemli figürlerinden biri olan Takabuti’nin sır dolu hikayesi… Bir zamanlar, çok uzaklarda, Nil Nehri’nin kıyısında, Antik Mısır’ın Thebes şehrinde (bugünkü Luksor), Takabuti adında genç ve elit bir kadın…
  • Türklerde Kadın
    Türklerde kadın mühim bir konumda yer almaktadır. Türk kadını siyasi sosyal ekonomik ve askeri gibi pek çok alanda aktif bir şekilde kendini gösterir. Türk kadını daima erkeğinin yanında yer alır…
  • Belleten: Türk Tarih Kurumu’nun Çıkardığı Eşsiz Dergi
    Belleten Dergisi, Türk Tarih Kurumu’nun Ocak 1937 tarihinden bu yana dört ayda bir Türkçe olarak yayımladığı tarih dergisidir. Akademik camianın en çok başvurduğu kaynak dergilerinden biridir. Bu çalışmamızda sizlere bir…
  • Mâverâünnehir
    Orta Asya’ya yönelik İslâm fetihlerinden sonra Arapça kaynaklarda Ceyhun nehrine diğer adıyla Amuderya izafeten “nehrin öte tarafında bulunan bölge” anlamında kullanılmıştır. Mavera görülen evrenin ötesi, öteki evren anlamıda vardır. İran,…
  • Birinci Kosova Savaşının Önemi Nedir? Birinci Kosova Savaşının Nedenleri Ve Sonuçları Nelerdir
    Birinci Kosova Savaşının önemi nedir? Savaş kimler arasında, nerede ve nasıl meydana geldi? Birinci Kosova Savaşının nedenleri ve sonuçları neler? Savaş düzeni nasıldı? Birinci Kosova Savaşının nedenini şu şekilde belirtebiliriz….
  • Deliler: Osmanlı’nın Cesur Süvarileri
    Deliler hakkında bahsedeceğimiz yazımıza geçmeden önce bazı tanımlardan bahsetmek yerinde olacaktır. Deliler, Osmanlı ordusunun askeri sınıflarından birini oluşturmaktadır. Osmanlı ordusu iki kısma ayrılmaktadır. Merkez kuvvetleri ve eyalet kuvvetleri olmak üzere….
  • Srebrenitsa Katliamı Nerede, Ne Zaman Gerçekleşti?
    Srebrenitsa Katliamı, 1991-1995 yıları arasında meydana gelen Yogoslavya iç savaşı sırasında Sırpların Srebrenitsa kentine saldırarak 8372 Bosnalı müslümanı katlettikleri bir soykırımdır. Srebrenitsa, Bosna Hersek’in doğusunda, Bosna Hersek ile Sırbistan sınırındaki…
  • Putin’in “Rusya’nın önerileri karşılanmadı” Söylevi Panslavizm Politikalarını Çağrıştırıyor
    Rusya’nın yayılmacı politikaları yeni değil bundan yaklaşık olarak 150 yıl öncelerine dayanmaktadır. Hepimizin bildiği gibi PANSLAVİZM POLİTİKASI… Peki Panslavizm Politikası Nedir? İlk olarak, Fransız ihtilalinden sonra meydana gelen milliyetçilik akımlarından…
  • Eskiçağın Bölümleri Nelerdir?
    Eskiçağ Tarihi Kavramı: “İnsanlık tarihinin en eski gelişme evresi olan ve kalıcı etkileri öncelikle yazının bulunması, kent uygarlığının oluşması, devlet kavramı ve teşkilatının gelişmesi ve güçlü bir zihinsel kültürün ortaya…
  • Osman Gazi’nin Şahsiyeti Nasıldı?
    Osman Gazi’nin şahsiyeti bir çok kaynakta belirtilmektedir. Osmanlı Devleti yüzyıllarca Cihan Şumul olarak bir çok memleketi idare etmiştir. Bu kadar büyük bir medeniyetin kurucusu olan Osman Bey’in şahsiyeti ön plana…
  • Denizli Tarihi
    Denizli tarihini kalemimizin yettiğince anlatmaya başlamadan evvel şehri genel hatlarıyla bir tanıyalım. Denizli, Batı Anadolu bölgesinde yer alan bir şehrimizdir. Bakın, Ege demiyorum. Bu coğrafyanın bu bölgenin adı Batı Anadolu…
  • Roma’nın Kısa Tarihi
    Bu makalede Roma’nın kısa tarihi hakkında bilgi vereceğiz. Antik Roma İmparatorluğu Roma merkezli olarak milattan önce 27 yılında kurulmuştur. Başlarda Roma bir cumhuriyetti fakat daha sonra çeşitli huzursuzluklar ve iç…
  • Muhammed Alparslan: Büyük Selçuklu Devleti Hükümdarı
    Muhammed Alparslan, Büyük Selçuklu Devleti’nin ikinci hükümdarıdır, ilki Tuğrul Bey yani Alparslan’ın amcasıdır. 1064-1072 Alparslan’ın saltanat yıllarıdır. Horasan Meliki olan Çağrı Bey’ in oğludur. Doğum tarihi yüksek ihtimalle 20 Ocak…
  • Sahip Ata Külliyesi Ve Camii
    Sahip Ata Külliyesi ve Camii, Anadolu Selçuklu Veziri Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından yaptırılmıştır. Eserin mimarı Kölük Bin Abdullah’tır. Sahip Ata Külliyesi;cami,hankâh,türbe,çifte hamam ve dükkanlardan oluşmaktadır. Eserin inşasına 1258’de başlanmış…
  • Ralamb Koleksiyonunda 17. Yüzyıl Osmanlısı
    Ralamb koleksiyonunda 17. yüzyıl Osmanlısı adlı yazımızda Osmanlı Devletinin ilk İsveç elçisi olan Claes Brorson Ralamb’ın Kıyafet Albümü koleksiyonuna göz atacağız. Eser Claes Brorson Rålamb tarafında 1657-58 yıllarında çarşı ressamlarına…
  • Türklerde Çadır Geleneği
    Türklerde çadır bahsine geçmeden önce çadır kavramının anlamını söylemek yerinde olacaktır. Çadır, barınmak amacıyla yere çakılmış kazıklara keçe, kalın bez, kıl dokuma ya da deri gerilmesiyle açık havada kurulan kolayca…
  • Ahıska Türklerinin Sürgünü
    Ahıska Türklerinin Sürgünü öncesinde, bugün Gürcistan toprakları içerisinde kalan Ahıska, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından Çarlık Rusya’nın hâkimiyetine girmişti. Ahıska Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Sovyet yönetimi tarafından Gürcistan’a bağlandı. Ahıska’da yaşayan…
  • Hasan Fehmi Paşa: Uyanırsa o da gider
    Sultan II. Abdülhamid Han zamanında gümrük emini olan Hasan Fehmi Paşa bilgili, faziletli ve aynı zamanda sabırlı, cesur bir devlet adamı idi. Gürcü asıllı çalışkan bir Osmanlı devlet adamıydı. Bugün…
  • Barbaros Hayreddin Paşa (Hızır Reis) Kimdir?
    Barbaros Hayreddin Paşa ‘nın 1478 tarihinde doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Yakub adında bir sipahidir. Dört kardeşin en küçükleridir (Oruç Reis, İshak Reis, İlyas Reis). Asıl adı Hızır (Hızır Reis) olmasına…
  • Amerikan Demokrasisi Güney Amerika
    Amerikan Demokrasisi Güney Amerika ‘’ Bu kadar açgözlü ve bencil olmayı bırakın. Dünyada sizin kocaman evlerinizden ve gösterişli mağazalarınızdan başka şeyler de olduğunun farkına varın. İnsanlar açken, siz arabalarınızın benzini…
  • Beylerbeyi Sarayı
    Beylerbeyi Sarayı ne zaman yaptırıldı? Beylerbeyi Sarayı’nın mimarı kim? Beylerbeyi Sarayı’nın bölümleri neler? Beylerbeyi Sarayı’nda kimler konuk edilmişti? 1829 yılında II. Mahmud Beylerbeyi’nde ahşap bir saray yaptırdı. Mâbeyin ve Harem…
  • Çırağan Sarayı
    Çırağan ne demek? Neden Çırağan Sarayı deniliyor? Çırağan Sarayı nerede? Çırağan Sarayı kim tarafından yaptırıldı? Soruların cevabı ve daha fazlası için yazımızı okumaya devam edebilirsiniz. Çırağan; Lale Devri’nde (1718-1730), mum…
  • Yıldız Sarayı
    Yıldız Sarayı, III. Selim tarafından annesi Mihrişah Sultan için yapılmış, III. Selim’in babası III. Mustafa adına da rokoko tarzında bir çeşme inşa edilmiştir. Yıldız Sarayı, II. Abdülhamid’in her detayıyla özel…
  • Dolmabahçe Sarayı
    Dolmabahçe sarayı nerededir? Dolmabahçe Sarayı’nın bölümleri? Dolmabahçe Sarayı’nın mimarisi nasıl? Dolmabahçe Sarayı’nın dekorasyonu nasıl? Dolmabahçe Sarayı’nın ana yapısı ve daha fazlası için yazımızı okuyabilirsiniz. Dolmabahçe Sarayı’nın bulunduğu bölge her dönem…
  • 15 Mayıs 1919 İzmir’in İşgali
    I. Dünya Savaşı sonunda yorgun düşen Osmanlı Devleti adeta iştahları kabartan büyük bir pasta haline gelmişti. Pastadan pay almak isteyen devletler sıraya girmiş, Yunanlılar ise hayalini kurdukları megali idea için…
  • Orta Çağ’dan Yeni Çağ’a, Fatih Sultan Mehmet
    Çağ kapatıp çağ açan imparator; sultan, Grand Turco (Büyük Türk), Ebu’l-Feth, Kayser’i Rum ve Roma İmparatoru gibi başlıca sıfatlara sahip olan Fatih Sultan Mehmet Han, Osmanlı İmparatorluğu’nun yedinci padişahıdır. Mehmed’i…
  • Fatih zehirlenerek mi öldü? Fatih’in hastalığı neydi?
    Son zamanlarda Fatih Sultan Mehmet’in ölümü merak edilen konular arasında. Fatih zehirlenerek mi öldü? Hekimler ilaç yerine zehir mi verdiler? Zehirlenme iddiaları doğru mu? Fatih’in hastalığı neydi? Fatih Sultan Mehmet…
  • Miraç
    Miraç, yükselmek ya da yükselerek göğe çıkmak manasına gelmektedir. Miraç hadisesi ise şüphesiz ki Peygamberimizin en büyük mucizelerinden sadece bir tanesidir. Hz. Muhammed (S.A.V), receb ayının 27. Gecesi yüce Allah’ın…

Similar Posts

2 Comments

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir