Sencer : Son Büyük Selçuklu Hükümdarı

Sencer b. Melikşah, 5 Kasım 1086’da Sincar‘da doğmuştur. Türkçe de saplamak, sançmak anlamına gelen Sancar adı verilmiştir. Bu isim sonradan Sencer şeklini almıştır. Kaynaklarca Sencer adını doğduğu yerden dolayı aldığı da ileri sürülmüştür. Daha altı yaşında iken babasını kaybetmiştir. Meydana gelen taht kavgalarından dolayı gereken eğitimi alamamıştır. Lakin küçük yaştaki azmiyle askeri ve idari meselelerle meşgul olur. Böylelikle küçük yaşta bu eksikliğini giderdiğini söyleyebiliriz.

Sencer, kardeşi Sultan Berkyaruk’a bağlılığından ötürü Horasan Melikliğine getirilmiştir. Sencer meliklik döneminde devlet içindeki saltanat mücadelelerinden faydalanıp ülkeyi korumak için Karahanlılar ile mücadele etmiştir. Sonrasında Karahanlı Devleti’ni kendi Melikliğine katmıştır. Bunu Gur‘un ve Gazneliler‘in hakimiyete katılması takip etmiştir. Sultan Berkyaruk’un ölümünün ardından kardeşi Tapar sultan olur ve onun döneminde devletin doğu sınırı Sencer sayesinde düzen içinde kalmış, Tapar da batıdan devlet topraklarını genişletilmiştir. Sultan Tapar ölünce de devlet ileri gelenleri onun 14 yaşındaki oğlu Mahmud’u tahta çıkarmıştır.

Sencer, Mahmud’un tecrübesizliğinden yararlanıp doğuda kendini sultan ilan etmiştir. Daha sonra 1119’da Save‘de yeğenini yani Mahmud’u bağlı olmak kaydıyla Irak sultanı ilan eder ve kızıyla evlendirmiştir. Sencer’in sultan olmasıyla Selçuklu tarihinde ikinci imparatorluk dönemi başlamıştır. Çünkü yeni bir Selçuklu Devleti’nin meydana gelmesine neden olmuştur. Devletin merkezi Irak-ı Acem‘den Horasan‘a taşınmıştır.

Katvan Savaşı (1141)

Gürhan komutanlığındaki Karahıtay ordusu, Sultan Sencer‘in tayin ettiği Batı Karahanlı hükümdarını Hucend civarında mağlup etmesi, Maveraünnehir halkını endişelendirmiştir. O sırada Karahanlılar ve onlara bağlı olan Karluklar arasında anlaşmazlık baş göstermiştir. Karahanlı hükümdarı da Sultan Sencer‘den yardım istemiştir. Karluklar ise Gürhan’a gitmişlerdir. Gürhan Sencer’e mektup gönerir ve Karluklar için ondan bağışlanma istemiştir. Sencer bu teklifi reddetmiş ve üstüne üstlük Gürhan’ı da tehdit etmiştir. Dolayısıyla Gürhan yüzbin kişilik orduyla yola çıkmıştır. Semerkand havalisinde Katvan sahrasında yapılan savaşta (9 Eylül 1141) Selçuklu ordusu ağır bir mağlubiyete uğramıştır. Bu yenilgi Büyük Selçuklu Devleti‘nin yıkılmasına zemin hazırlamıştır.

Sultan Sencer de babası gibi edip, şair ve alimleri himayesine almıştır. Halkını dinleyip adil bir şekilde hükmetmiştir. Büyük Selçuklu İmparatorluğu teşkilatı onun döneminde en yüksek merhaleye ulaşmıştır.

O es-Sultanü’l-Muazzam, Sultan-ı Horasan, es-Sultanü’ l-A’zam, Şahinşah’ı A’zam, Nasirü Dinillah, Hafızu Biladillah, Malikü İbadillah, Melikü Rikabi’l-Ümem ve Seyyidü Selatini’l-Arab ve’l-Acem gibi ünvanlar ile de anılmıştır.

Sultan Sencer, 26 Nisan ya da 6 Mayıs 1157 yılında vefat etmiştir. Türbesi Merv‘de yaptırdığı Darülahire‘de bulunmaktadır. Onun vefatıyla Büyük Selçuklu Devleti tarih sahnesinden kalkmıştır.

Blok yazımı okuduğun için müteşekkirim. Başka yazılarda görüşmek dileğiyle…

KAYNAK

• Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi Ansiklopedisi (Büyük Selçuklular Bölümü)
• İslam Ansiklopedisi (Sencer)