Bu haftaki yazımız ortaçağ kalelerinden biri olan ve adını bulunduğu şehirden alan Kars Kalesi…
Kale kendine ait kitabeye göre; Saltuklu Sultanı Melik İzzetin’in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından inşa edilmiştir.
Timur tarafından yerle bir edilen kale, 1579 yılında Osmanlı Padişahı III. Murat’ın fermanı ile Kars’a gelen Lala Mustafa Paşa tarafından kale ve dış cephe surları yeniden yaptırılmıştır. Kale kalıntılarında dört köşe mermer kitabe bulunmuş dış surların kapısına koydurulmuştur. Bu kitabeye göre “1152 yılında Sultan Melik İzzetin’in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından yaptırılmıştır. Kaleyi 1386 yılında da Timur yerle bir etmiş, 1579 yılında tekrar III. Murat’ın emriyle Lala Mustafa Paşa yeniden yaptırmıştır.” 1616 ve 1636 yıllarında 2 defa onarımdan geçmiş, şehir merkezine bazı eserler eklenmiştir.
Kars Kalesi; Merkez Kale, İç Kale veya Stadel olarak anılır.
Kalesi; Merkez Kale, İç Kale veya Stadel olarak anılır. Günümüze kadar gelemeyen kalenin kenti çevreleyen ve koruyan ilk yapılan dış kale surları 12. yüzyılda inşa edilmeye başlanmıştır. Ancak 1386 yılında kente saldıran Timur tarafından kale yerle bir edilmiştir. Kaynaklara göre Merkez Kale dışında surlar 27.000 metre uzunluğunda olup, 220 burçtan meydana gelmiştir. Kaleye ait iki adet burç günümüzde sağlam bir şekilde varlığını sürdürmekte ve iç kale olarak adlandırılan kısımda bulunan Ebu’l Hasan Harakani hazretleri türbesinin yer aldığı cami ile birlikte Kur’an kursları verilen bir mekan olarak hizmet vermektedir.
Kars Kalesinin dış cephe surları kesme bazalt taştan yapılmış olup yük istinat duvarları ile çevrilidir. Üç büyük kapısı bulunmaktadır. Bunlar;
- Sukapısı veya Çeribaşı kapısı (batıda)
- Kağızman kapısı (Ortakapı)
- Behram Kapısı veya Bayrampaşa kapısıdır.
Kalenin kuzeydeki ana giriş kapısı kale önündeki boşluğa açılmaktadır. Bu yapılar arasında kalenin en yüksek noktası olan kale burcuna doğru taş döşemeli bir cadde mevcut olup caddenin bitiminden itibaren merdivenlerle kale burcuna ulaşılmaktadır. Kars Kalesi içerisinde 12. yüzyıldan kalma Celal Baba Türbesi, Askeri Koğuşlar, Tarlalar, Cephanelik ve bir adet Mescit yer almaktadır. Sit alanı olarak ilan edilen Kars Kalesi Kentten bakıldığında etkileyici bir görünüme sahiptir.
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra da kentin 40 yıllık Rus işgalinde kalması ile kale bir hayli tahrip edilmiş, orijinal özelliğini ve kullanımını yitirmiştir.
