Ömer Muhtar Kimdir?

Libya’da Bir Çöl Aslanı ”Ömer Muhtar”

Ömer Muhtar Libya’nın Butnân bölgesinde 1862 yılında dünyaya gelmiştir. İlk eğitimini babası Muhtar’dan aldı.Babasının ölümünden sonra ise kardeşi Muhammed ile birlikte Seyyid Hüseyin el-Garyânî es-Şemsî’nin himayesinde Zenzûr Zaviyesi’nde eğitim gördü. Ardından Cağbûb kasabasında gitti.Burada Mehdi Muhammed b. Muhammed es-Senûsî’nin yanında öğrenimini tamamladı.

1897 yılında Cebelülahdar’daki Ubeyd kabilesine ait Kasûr Zâviyesi’ne şeyh tayin edildi. Osmanlı Devleti’ne genelde itaat göstermeyen bu kabileyi kısa sürede Osmanlı İdaresi’ne yaklaştırdı ve burada diğer Arap kabileleri arasında yaşanan kavgaları sonlandırdı.

Çad topraklarının Fransızlar tarafından işgali üzerine Mehdî Muhammed ile birlikte bölgede yapılan seferlere katıldı.

Osmanlı İdaresinde bulunan Trablusgarp topraklarının İtalyanlar tarafından işgali üzerine Ahmet Şerif es-Senûsî bir direniş harekâtı başlattı. Ömer Muhtar Ubeyd kabilesinden kurduğu 1000 kişilik birliği ile İtalyanlar’a karşı direnişin ön saflarında mücadele etti.1912’de yapılan Uşi Anlaşması ile Osmanlı kuvvetleri bölgeden çekildi.

1917 yılında Ahmet Şerif’in yerine İdris es-senûsi , Senûsî tarikatının başına getirildi.

Ömer Muhtar,İdris es-Senûsî’nin vekili olarak direniş harekâtının başına geçti.Osmanlı Devleti I.Dünya Savaşı’nda Teşkilat-ı Mahsûsa aracılığı ile bölgeye subaylar gönderdi. Başta Enver Paşa,Nuri Paşa olmak üzere Osmanlı subaylarından edindiği bilgiler doğrultusunda direnişi organize eden Ömer Muhtar ilk olarak emrinde bulunan gönüllü askerlerden 100-300 kişilik birlikler oluşturdu.

Kabileleri üç ayrı bölgede teşkilatlandırarak her biri için kadı ve kaymakam tayin etti ve buraları kendine bağladı. Enver Paşa’nın Trablusgarp Savaşı sırasında askeri eğitim almak için İstanbul’a gönderdiği yerli subaylarda direnişe katıldı.

Ömer Muhtar,1923’te Mısır’a gitti.Arap ve İslam dünyasına yardım çağrısında bulundu.İdris es-Senûsî’den yardım istedi.Ancak bu görüşmelerden de bir sonuç alamadı.

1922 yılında Benito Mussolini İtalya’nın başına geçmesiyle faşist yönetim Libya’da faaliyetlerini hızlandırdı.Libya’nın hızlanan sömürgeleşme sürecinde Ömer Muhtar 1923 yılında Berka’da yeni bir direniş harekâtı başlattı. Mussolini bölgeye gönderdiği valiler mücahitlerin karşısında başarısız olmuşlardır.

Ömer Muhtar bölgeye hakim,çöl ve gerilla tipi savaş taktiğini çok iyi bilmekteydi. Mücahitler geceleri hızla bir baskın yaparak geri çekiliyorlardı.Bu şekilde İtalyan ordusuna ağır kayıplar verdirilmiştir.

Rodolfo Graziani

Mussolini,direniş karşısında başarısız olan valilerden sonra bölgeye bugüne kadar gelen valiler arasında en acımasız olan Rodolfo Graziani’yi görevlendirdi.”Fizan kasabı” lakabıyla anılan Graziani,10 Ocak 1930 yılında Sirenayka Valiliği’ne getirildi ve sonrasında hemen çalışmalarına başladı.

Ömer Muhtar ve komutasındaki birliklerin aldıkları yardımları engellemek maksadıyla Fizân,Kufra ve Mısır ile bağlarının kesilmesi kararlaştırıldı.

Bu karar doğrultusunda 24 Ocak 1930’da Fizân’ın merkez şehri Merzûk,25 Şubat’ta Gât kasabası işgal edildi.18 Ocak 1931 tarihinde ise Kufra’nın merkezi Tâc köyü İtalyanlar’ın eline geçti.

Graziani,Mısır’da 270 kilometrelik mesafeyi telle kapattırdı.Böylece mücahitlerin yardım aldığı tek yönde kapanmış oldu.

Yerli ahali,Akîle,Makrûn,Sulûk ve Berika kamplarında kapatılarak mücahitlerle irtibatları kesildi.Kamplarda mücahitlere yardım ettikleri gerekçesi ile Libyalı bir grup insan idam edilirken bazıları da açlık ve hastalık sebebiyle hayatını kaybetti.Sadece Berika kampında iki yıl içerisinde 30. 000 kişi ölmüştür.

İtalyanlar teklifleri ile birçok kabile reisini, şeyhlerini yanlarına çekmişlerdir.Ancak Ömer Muhtar İtalyanlar tarafından kendisine yapılan teklifleri kabul etmemiştir. Yaşının ilerlemesine rağmen mücadelesine devam etmesinden dolayı kendisine “Çöl Aslanı” denilmiştir.

11 Eylül 1931 tarihinde adamlarıyla birlikte sahabeden Seyyid Râfi’nin kabrini ziyarete gittiklerinde İtalyanlarla yaşanan çarpışma neticesinde esir düşmüştür.Tutuklanarak Graziani’nin yanına götürülmüştür.Duruşuyla ve sözleriyle Graziani’yi kendisine hayran bırakmıştır.

15 Eylül’de gerçekleşen mahkemede “isyankar” olarak yargılanmış ve idam edilmesine karar verilmiştir.16 Eylül 1931 tarihinde Sulûk kampında halkın gözleri önünde idâm edilmiştir. Ömer Muhtar’a Seyyîd ve Şeyhü’ş-şüheda unvanları verilmiştir.

“Biz asla teslim olmayız.Ya kazanırız ya ölürüz.Bizden sonraki nesillerde de savaşacaksınız.Bana gelince ben cellatlarımdan daha uzun yaşayacağım.” (Ömer Muhtar)

Ömer Muhtar Filmi

Ömer Muhtar’ın hayatı,“Çağrı” filminin yapımcısı olan Mustafa Akkad tarafından “Çöl Aslanı Ömer Muhtar” filmi ile beyaz perdeye taşınmıştır.Söz konusu film ABD ve Libya’nın ortak yapımı ile 1981 yılında hazırlanmıştır.

Libya ile ilgili diğer bir yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynakça

KAVAS,Ahmet,Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi,Ömer el-Muhtar