Hint Deniz Seferleri ‘’Osmanlı-Portekiz Savaşları’’

Hint Deniz Seferleri, Osmanlı İmparatorluğu’nun miladi 1538 yılında Hint diyarında Portekizlilerle yaşadığı mücadelelerdir. Hint Okyanusu’na dört büyük sefer düzenleyen Osmanlı İmparatorluğu, sadece Balkanlara, Anadolu’ya ve Kuzey Afrika’ya sıkışmış bir devlet olmaktan çok bir cihan imparatorluğu olduğunu bizlere gösteriyordu. Şimdi gelelim Hint Deniz Seferlerine.

Hint Deniz Seferleri ‘nin Sebebi Neydi?

Hint Deniz Seferleri esasında dünya gücü için oynanan bir oyundur diyebiliriz. Osmanlı İmparatorluğu Yavuz Sultan Selim ve oğlu Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde çok büyük sınırlara ulaşmışlardı. Osmanlı İmparatorluğundan her anlamda yılmış olan Avrupa, kendine yeni ekonomi kapısı açmak için denizcilerini, kaşiflerini dört bir yana göndererek yeni ticaret yolları aratmıştı. Portekizli kâşif Vasco de Gama, Portekizlilerin umudu olmuş ve Hint Okyanusu’nda güçlü bir donanma kurmayı başarmıştı. Artık Portekizliler başta olmak üzere Avrupa, Osmanlı’nın önemli ticaret yolu olan Baharat yolunu kullanmayı bırakmışlardı. Bu sebeplerden dolayı Osmanlı İmparatorluğu durumun vehametini anlamış ve Hint Deniz Seferlerini düzenlemeye karar vermişti. Ayrıca 1525 yılında Osmanlı kaptanı olan Selman Reis’in raporu seferin başlamasında etkili olan bir diğer sebeptir. Selman Reis raporunda; Osmanlı İmparatorluğu’nun Portekizlilerin bölgeye gelmeden önceki gümrük geliri daha fazla olduğundan ve Kızıldeniz, Aden Limanı gibi stratejik noktalarda hakimiyet kurulmasını söylüyordu.

Kanuni Sultan Süleyman döneminde yapılan Hint Deniz Seferleri; Kızıldeniz, Basra Körfezi, Hint Okyanusu güzergahında gerçekleşmiştir. Ayrıca seferin gerçekleşmesinde Gucerât Sultanlığı ’nın da etkisi olmuştur. (Portekizliler tarafından kötü muamele gören Müslümanlar, Osmanlılardan yardım istiyorlardı.)

Hint Deniz Seferleri

Hadım Süleyman Paşa’nın Seferi (I. Sefer)

Hadım Süleyman Paşa, 76 parçalık donanmasıyla Kızıldeniz’i geçmiş ve Yemen’e ulaşmıştı. Günümüzde Yemen sınırları içerisinde yer alan Aden şehrini fethetmiştir. Aden’in fethinden sonra Hadım Süleyman Paşa, Hindistan’a ilerlemişti. Ancak Gucerat Sultanının vefatıyla bir otorite boşluğunu yakalayan Portekizliler, Osmanlı İmparatorluğu’nun seferini durdurmayı başarmışlardı. Genel olarak baktığımızda Osmanlı İmparatorluğu bu seferden Aden’in fethiyle karlı çıkmıştır diyebiliriz.

Piri Reis’in Seferi (II. Sefer)

1551 yılında Portekizlilerin Kızıldeniz’e kadar gelip ticareti engellemeleri üzerine Osmanlı İmparatorluğu tarafından yeni bir donanmayla Piri Reis sefere çıkartıldı. 86 Yaşındaki koca kaptan, Portekizlileri bozguna uğrattı. Piri Reis daha sonra Basra Körfezinde bulunan Hürmüz adasını kuşattı. Halkı Müslüman olan ancak Portekizlilerin himayesinde olan bu ada yağmalandı. 1552 Yılında Portekizlilerin çıkarma yaptığını duyan Piri Reis bir kısım donanmasını Basra’da bırakarak geri döndü. Payitaht’ta (Konstantiniyye) bu olay büyük bir yankı uyandırmış ve neticesinde Piri Reis 1554 yılında idam edilmiştir.

Koca Murat Reis’in Seferi (III. Sefer)

Piri Reis’in yerine atanan Koca Murat Reis’e verilen görev Piri Reis’in Basra’da bıraktığı donanmayı kurtarmaktı. Basra’da 18 kadırga (yelken ve kürekle ilerleyen genelde Akdeniz’de kullanılan savaş gemisi) ile denize açılan Koca Murat Reis, 25 kadırgalık Portekiz donanması karşısında çaresiz kalmıştı. Daha sonra Koca Murat Reis, donanmayı geri getiremediğinden dolayı görevinden azledilmiştir.

Seydi Ali Reis’in Seferi (IV. Sefer)

Seydi Ali Reis, 15 parçaya düşen Osmanlı donanmasını getirmek için yola çıkmıştı. Basra’dan başarıyla çıkardığı Osmanlı donanmasını iki Portekiz filosundan (savaş gemilerinden) kurtararak geri dönmeye başlamıştı. Ancak geri dönüş yolunda hava şartlarının kötü gitmesiyle ( Tufan-ı Fil fırtınasının etkisiyle) Seydi Ali Reis, 9 gemisiyle sürüklenerek Hindistan kıyılarına gelmişti. Elinde 6 tane harap olmuş gemi ile kalan Seydi Ali Reis, donanmayı denizden geçiremeyeceğini anlamış ve Gucerat Sultanlığına giderek yardım talebinde bulundu. Yapılan yardım sonucu Osmanlı donanması, 1557 yılında Seydi Ali Reis komutasında geri dönmesiyle Hint Deniz Seferleri sona erdi. (Seydi Ali Reis bu sergüzeştini Mir’at-ül Memalik adlı eserinde anlatmıştır.)

Hint Deniz Seferleri ‘nin Sonuçları Nedir?

Portekizlilerin güçlü donanmaları karşısında Osmanlı’nın donanması zayıf kalıyordu. Ama bu öyle büyük bir zayıflık değildi. Asıl Osmanlı’yı yoran şey; seferin çok uzun yol güzergahına sahip olması ve kaptanların, leventlerin (Deniz subayı) hataları diyebiliriz. Sonuç olarak baktığımızda Osmanlı, Portekizlilere karşı pasif bir tutum sergilememişti. Tüm gücüyle vazgeçmeden Portekizlilerle mücadelede bulunmuştu. Ayrıca Her ne kadar Osmanlı geri çekilse de Hint Deniz Seferlerinde Portekizlilere ağır darbe vurulmuştu. Aden, Eritre, Habeşistan kıyıları gibi sefer yol güzergahları Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliğine girmişti. Ancak Doğu ticaret yolları Portekizlilerin elinde kalmıştı.

Blog yazımı okuduğunuz için teşekkür ederim.