Erzurum Kongresi ve Heyet i Temsiliye

Amasya’dan Erzurum’a hareket eden Mustafa Kemal Paşa, 3 Temmuz günü Erzurum’da halk tarafından büyük coşkuyla karşılandı. Kazım Karabekir Paşa ile görüşen ve resmi görevinden ayrılan Mustafa Kemal Paşa, kongre hazırlıkları ile ilgilendi. Kongre 23 Temmuz’da dualar ile çalışmasına başladı ve 7 Ağustos Perşembe günü sona erdi. Kongre’de kabul edilen tüzük ile Mustafa Kemal’in başkanlığında dokuz kişilik bir temsil heyet i seçildi ve on maddelik bir beyanname ile kararlarını duyurdu. Buna göre;

Erzurum Kongresi Kararları

• Trabzon Vilayeti ve Samsun Sancağı ile Doğu Anadolu illeri (Erzurum, Sivas, Diyarbakır, Elâzığ, Van ve Bitlis) ve bu bölgedeki bağımsız livalar hiçbir sebep ve bahane ile birbirlerinden ve Osmanlı Topluluğundan ayrılması mümkün olmayan bir bütündür. Saadet ve felakette ortaklığı kabul eder ve aynı maksadı hedef edinirler. Bu bölgede yaşayan bütün Müslümanlar birbirlerine karşı fedakârlık hisleri ile doludurlar ve sosyal durumlarına saygılı öz kardeştirler.
• Osmanlı vatanının bütünlüğü ve milletin bağımsızlığının sağlanması saltanat ve hilafet makamlarının korunması için milli kuvvetleri etkin ve milli iradeyi hâkim kılmak esastır.
• Her türlü işgal ve müdahale Rumluk ve Ermenilik teşkili gayesine yönelme sayılacağından birlikte savunma ve karşı koyma esası kabul edilmiştir. Siyasi egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak surette Hıristiyanlara yeni birtakım imtiyazlar verilmesi kabul edilmeyecektir.
• Hükümetin buraları terk veya buralarla ilişiği kesmek zorunda kalması ihtimaline karşı saltanat ve hilafete bağlılığı ve milli hakları koruyucu tedbirler alınmıştır.

• Vatanımızda öteden beri birlikte yaşadığımız ve Müslüman olmayan kimselerin, kanunlarla pekiştirilmiş müktesep haklarına tamamıyla uyarız. Mal, can ve ırzlarının korunması zaten dinimizin, geleneklerimizin ve yasalarımızın gereği olduğundan bu esas kongremizin genel kanaati ile de sağlamlaştırılmıştır.
• İtilaf Devletleri’nden mütarekenin imza olunduğu 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız içerisindeki kalan ve her bölgesinde olduğu gibi Doğu Anadolu Vilayetlerinde, büyük çoğunluğunu İslamlar teşkil eden ve kültürel, iktisadi üstünlüğü Müslümanlara ait bulunan ve birbirlerinden ayrılmaları mümkün olmayan öz kardeş olan dindaş ve soydaşlarımızın oturduğu memleketlerimizin bölünmesi düşüncesinden vazgeçerek, varlığımıza ve tarihi, ırki, dini haklarımıza saygı gösterilmesi ve bu suretle ha ve adalete dayanan bir karar verilmesi beklenir.
• Milletimizin insani ve asri amaçları yüceltir. Fen, sanayi ve ekonomi bakımından ihtiyacımızı takdir eder. Bundan dolayı devlet ve milletimizin iç ve dış bağımsızlığı, vatanımızın bütünlüğü saklı kalmak üzere, altıncı madde de açıklanmış olan sınırlar içinde, milliyet esaslarına uygun ve memleketimize karşı istila isteği olmadan herhangi devletin fenne, sanayiye, ekonomiye yardımlarını memnuniyetle karşılarız. İnsanlığın mutluluğu ve umumun huzuru adına, böyle insani ve adaletli kuralları kapsayan bir barışın tez elden kararlaştırılması en büyük milli arzumuzdur.

• Milletlerin kaderlerini kendi çizdiği bu tarihi çağda İstanbul Hükümeti’nin de milli iradeye boyun eğmesi zorunludur. Çünkü milli iradeye dayanmayan hükümetlerin kendi başlarına verdikleri kararların dışta da itibari olmadığı ve olamayacağı şimdiye kadar ki olaylar ve sonuçları ile ispatlanmıştır. Bundan dolayı milletin, içinde bulunduğu durumdan ve kuşkudan kurtulma çarelerine başvurmasına gerek kalmadan hükümetimizin hemen Milli Meclis’i toplaması ve bu suretle milletin ve memleketin kaderi hakkında alacağı bütün kararları Milli Meclis’in denetiminden geçirmesi zorunludur.
• Vatanımızın karşılaştığı üzücü olaylar ve aynı maksatla vicdandan doğan cemiyetlerin anlaşma ve birleşmeleri ile meydana gelen olan kitle bu kere (Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti) unvanıyla bir topluluk haline getirilmiştir. Cemiyet her türlü particilik akımlarının dışındadır. Bütün Müslüman vatandaşlar cemiyetin tabii üyesidir.
• Kongre tarafından bir temsil heyeti seçilmiş ve köylerden vilayet merkezlerine kadar olan tüm milli teşkilatlar birleştirilmiş ve sağlamlaştırılmıştır.

Heyet i Temsiliye’nin Oluşturulması

Kongre’de alınan nizamname kararınca bir Heyet i Temsiliye oluşturulmuştu ve bu Erzurum Vilayeti makamına 24 Ağustos 1919 tarihli beyanname ile bildirilmişti. Bu beyanname de yer alan Heyet i Temsiliye üyelerinin isimleri ve ne işle uğraştıkları şu şekilde yer almaktaydı:

• Mustafa Kemal Paşa, Eski 3. Ordu Müfettişi (Askerlikten istifa etmiş),
• Rauf Bey, Eski Bahriye Nazırı,
• Raif Efendi, Eski Erzurum Mebusu,
• İzzet Bey, Eski Trabzon Mebusu,
• Servet Bey, Eski Trabzon Mebusu,
• Şeyh Fevzi Efendi, Erzincan’da Nakşi Şeyhi,
• Bekir Sami Bey, Eski Beyrut Valisi,
•  Sadullah Efendi, Eski Bitlis Mebusu,
• Hacı Musa Bey, Mutki Aşiret Reisi.

Sevgili okurlar gelecek hafta Sivas Kongresi ve Heyet i Temsiliye yazımızla karşınızda olacağım.

Kaynaklar

Gazi Mustafa Kemal, Nutuk, Kaynak Yayınları, Ankara, 2015.

Mahmut Güloğlu, Erzurum Kongresi, Ankara, 1968.

İlginizi çekebilir: https://belgelerletarih.com/kafkas-islam-ordusu-kumandani-nuri-pasa-kimdir/

Ayrıca bakınız: https://www.atam.gov.tr/nutuk/erzurum-kongresinin-bildirisi-ve-kararlari